Τους μεσοπρόθεσμους κινδύνους που ενδέχεται να επηρεάσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, καταγράφει η ετήσια Έκθεση Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΧΣ) που παρουσιάστηκε την Τετάρτη.
Κατά τη διάρκεια του 2024, οι βασικοί κίνδυνοι για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα αφορούσαν τις γεωπολιτικές εξελίξεις, τον υψηλό πληθωρισμό και την επακόλουθη υψηλή επιτοκιακή επιβάρυνση, καθώς και τις τιμές των ακινήτων, οι οποίες από το 2022 κατέγραψαν έντονη ανοδική πορεία.
Παρότι οι πληθωριστικές πιέσεις και το κόστος χρηματοδότησης παρουσίασαν σταδιακή αποκλιμάκωση και η αγορά ακινήτων κατέγραψε σημάδια σταθεροποίησης κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2024, οι μακροοικονομικοί, γεωπολιτικοί και εμπορικοί κίνδυνοι εντάθηκαν, αυξάνοντας τις προκλήσεις για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα.
Τα ευρήματα της έκθεσης παρουσίασαν την Τετάρτη, το εκτελεστικό μέλος του δ.σ. της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, Ευγενία Χριστοδούλου και η προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας και Εξυγίανσης, Πάνη Καραμάνου.
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τονίστηκε, περιλαμβάνει εκτός από τράπεζες και μη τραπεζικά χρηματοοικονομικά ιδρύματα όπως ασφαλιστικές εταιρείες, επενδυτικά και συνταξιοδοτικά ταμεία.
Γεωπολιτική αστάθεια
Σύμφωνα με την έκθεση, οι διεθνείς αγορές παραμένουν ευάλωτες σε μεταβολές επενδυτικής ψυχολογίας, γεγονός που ενισχύει τον κίνδυνο αναταραχών στις αγορές και ενδεχόμενων επιπτώσεων στις αποτιμήσεις περιουσιακών στοιχείων.
Εντατικοποίηση στις γεωπολιτικές προκλήσεις ή στον εμπορικό πόλεμο, υπέδειξε η κ. Καραμάνου στο πλαίσιο παρουσίασής της, και δύναται να επηρεάσει τη σταθερότητα σε όλα τα επίπεδα της οικονομίας και του χρηματοπιστωτικού τομέα δημιουργώντας προκλήσεις στην πραγματική οικονομία, τον μη χρηματοοικονομικό τομέα, αυξημένο πιστωτικό κίνδυνο για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, απότομες προσαρμογές στις χρηματοοικονομικές ροές, αυξημένο κίνδυνο για σειρά οργανωμένων κυβερνοεπιθέσεων και αυξημένο κίνδυνο για το παγκόσμιο δημόσιο χρέος.
Η άμεση έκθεση του χρηματοοικονομικού τομέα σε γεωπολιτικά ευάλωτες περιοχές, πρόσθεσε, είναι περιορισμένη τονίζοντας ωστόσο την αυξημένη ανάγκη επιτήρησης των κινδύνων. Η κατανομή δανείων και ομολόγων προς τρίτες χώρες τέλος του 2024 ήταν μόλις 2,3% του συνόλου των δανείων και ομολόγων, εκ των οποίων 1,4% στις ΗΠΑ, 0,9% στη Μέση Ανατολή και 0,03% σε Ρωσία και Ουκρανία.
Όσον αφορά τις ασφαλιστικές εταιρείες, η συνολική έκθεση σε γεωπολιτικά ευάλωτες χώρες, ανέρχεται στο 10,8% των συνολικών περιουσιακών στοιχείων του ασφαλιστικού τομέα.
Αγορά ακινήτων
Σημειώνεται ακόμη ότι η έκθεση του χρηματοοικονομικού τομέα στον τομέα ακινήτων, σε συνδυασμό με πιθανή υποχώρηση της ζήτησης και σημαντική διόρθωση στις τιμές, ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα ενεργητικού και τη φερεγγυότητα των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων στο μέλλον.
«Η άμεση και έμμεση έκθεση του χρηματοοικονομικού τομέα στις εξελίξεις της αγοράς ακινήτων απαιτεί συνεχή παρακολούθηση», τόνισε η κ. Καραμάνου. Η άμεση έκθεση ολόκληρου του χρηματοοικονομικού τομέα είναι μικρή σε σχέση με το σύνολο του ενεργητικού τους και έχει μειωθεί το 2024 σε σχέση με το 2023, είπε, επισημαίνοντας ωστόσο ότι σημαντική είναι η έμμεση έκθεση των πιστωτικών ιδρυμάτων και των εταιρειών εξαγοράς πιστώσεων στον τομέα των ακινήτων μέσω δανείων (εξασφαλίσεις/δάνεια στον τομέα).
Περίπου 62% του συνόλου του δανειακού χαρτοφυλακίου των πιστωτικών ιδρυμάτων το 2024 ήταν εξασφαλισμένα με ακίνητα (34% οικιστικά, 28% εμπορικά). Οι χαμηλοί δείκτες δανείου προς αξία (45,7% για οικιστικά και 57,5% για εμπορικά ακίνητα) προσφέρουν περιθώρια προστασίας έναντι ενδεχόμενων αρνητικών εξελίξεων στον τομέα των ακινήτων.
Πιέσεις από αναδυόμενους κινδύνους
Στην έκθεση καταγράφονται και νέοι αναδυόμενοι κίνδυνοι. Σύμφωνα με τους τεχνοκράτες της Κεντρικής Τράπεζας, η κλιματική αλλαγή και η αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων (ξηρασίες, μείωση υδάτινων αποθεμάτων) επηρεάζει ζωτικούς τομείς της κυπριακής οικονομίας.
Απαντώντας σε ερώτημα για το κόστος της κλιματικής αλλαγής, η κ. Καραμάνου σημείωσε ότι το μεγαλύτερο κόστος προκύπτει από την πράσινη μετάβαση και όχι από τους κλιματικούς κινδύνους.
Στην Κύπρο, σημείωσε, η αυξανόμενη έκθεση σε ξηρασία, υδατικό στρες και υψηλές θερμοκρασίες καθιστά αναγκαία την ενσωμάτωση των φυσικών κινδύνων στη διαχείριση των κινδύνων του χρηματοοικονομικού τομέα.
Κρίσιμο σημείο ευπάθειας για τα εγχώρια νοικοκυριά και μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις αποτελεί η έλλειψη ασφαλιστικής κάλυψης για φυσικές καταστροφές (insurance gap).
Κυβερνοεπιθέσεις
Όσον αφορά τις κυβερνοεπιθέσεις, σημείωσε ότι αυξήθηκαν κατά 200% από το 2020 μέχρι το 2024 στον χρηματοοικονομικό τομέα της ΕΕ. Στην Κύπρο, 12,9% των επιχειρήσεων με περισσότερους από 10 υπαλλήλους το 2024 επηρεάστηκαν από κυβερνοεπιθέσεις ενώ όπως είπε δεν υπάρχουν στοιχεία για τις κυβερνοεπιθέσεις που δέχθηκαν οι κυπριακές τράπεζες το 2024.
Αναφορικά με τα μη χρηματοοικονομικά ιδρύματα, ανέφερε ότι παρουσιάζουν ανθεκτικότητα και δεν αποτελούν πηγή διαταραχών υπό τις παρούσες συνθήκες.
Υψηλά το κόστος δανεισμού
Η σημαντική μείωση πληθωρισμού και η αποκλιμάκωση επιτοκίων το 2024 συνέβαλαν στη βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης και της πιστοληπτικής ικανότητας των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Παρ' όλα αυτά, υπογραμμίζεται, το κόστος δανεισμού παραμένει σε επίπεδα υψηλότερα από την προ του 2022 περίοδο, επηρεάζοντας κυρίως τις πιο ευάλωτες ομάδες των δανειοληπτών.
Η μείωση των δανειστικών επιτοκίων και η αποκλιμάκωση των πληθωριστικών πιέσεων, συνέβαλαν στην άμβλυνση των πιέσεων στους ισολογισμούς του ιδιωτικού μη χρηματοοικονομικού τομέα και σε αύξηση του νέου δανεισμού.
Επιπρόσθετα, παρατηρείται συνεχιζόμενη μείωση στον δείκτη ιδιωτικού χρέους προς ΑΕΠ εν μέσω οικονομικής ανάπτυξης και αποπληρωμών και σημαντική μείωση της ψαλίδας σε σχέση με την ευρωζώνη.
Η κ. Καραμάνου ανέφερε ότι υπάρχουν καθοδικοί κίνδυνοι για τις προβλέψεις του ΑΕΠ λόγω κυρίως ενδεχόμενης εντατικοποίησης των γεωπολιτικών και οικονομικών εντάσεων και επιδείνωσης της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Παράλληλα, ανοδικοί είναι οι κίνδυνοι για τις προβλέψεις πληθωρισμού, εν μέσω υψηλότερων τιμών ενέργειας από τις γεωπολιτικές συγκρούσεις.
